Blijvend onbetwist fietskampioen
Weblog
De laatste jaren is er veel buitenlandse aandacht voor het Nederlandse fietsgebruik. Steeds frequenter verschijnen er publicaties over het hoe en waarom van het succes van de fiets als alledaags vervoermiddel in Nederland. Oorzaak van deze nieuwsgierigheid naar het Nederlandse fietsen is de wens om bruikbare ideeën en inspiratie op te doen die men elders kan gebruiken. In veel Europese en ook Noord-Amerikaanse steden zit het fietsgebruik de laatste jaren namelijk enorm in de lift en stadsbesturen investeren stevig om deze groeiende populariteit van het fietsen te faciliteren en nog verder aan te wakkeren. Naar Nederland kijken om vervolgens zelf ook ‘Going Dutch’ te gaan is dan eigenlijk niet meer dan logisch. Opvallend is dat het niet zozeer de Nederlanders zijn die hun eigen praktijk aanprijzen in woord en schrift, maar veeleer buitenlanders die zich aan de Nederlandse praktijk vergapen en hier vervolgens vaak lyrisch over rapporteren. Nederlanders zelf zijn kennelijk blind geworden voor de alomtegenwoordige alledaagsheid van de fiets.
Het fietsersparadijs
Een mooi voorbeeld van dit verfrissende ‘blik-van-buiten-fietsgenre’ is van de Amerikaan Pete Jordan, die met De fietsrepubliek een ode schreef aan Amsterdam als fietshoofdstad van de wereld. In 2002 kwam Pete Jordan tijdelijk in Amsterdam wonen om daar een semester aan de Universiteit van Amsterdam te studeren. Hoe onwaarschijnlijk het voor ons Nederlanders wellicht ook moge klinken, Jordan baseerde zijn keuze voor Amsterdam als studiestad aanvankelijk op één enkele foto die hem vanaf het eerste moment had gebiologeerd: een kruispunt ergens in Amsterdam bevolkt door een massale zwerm fietsers en slechts één auto. De foto suggereerde het bestaan van een woonomgeving waar Jordan in eigen land meer dan tien jaar tevergeefs naar had gezocht: een paradijs voor fietsers. Jordan was al snel na zijn komst volkomen idolaat van Amsterdam, zodat het semester uitgroeide tot een jaar en een jaar uiteindelijk zelfs permanent is geworden.
Op eenzame hoogte
Dat het eigenlijk helemaal zo gek niet is dat buitenlanders verliefd worden op Nederland vanwege het fietsklimaat besef je pas als je de statistieken erbij haalt. Om Johan Cruijff te citeren: “Je ziet het pas als je het doorhebt”. De KiM-publicatie Fietsfeiten is hiervoor een nuttig hulpmiddel. Zo laat de publicatie zien dat ruim 25 procent van alle verplaatsingen die Nederlanders maken per fiets gaat. Vergeleken met de fietsaandelen in andere westerse landen, die soms niet hoger reiken dan 1 of 2 procent, is dit een extreem hoog percentage. Alleen Denemarken komt met ongeveer 18 procent enigszins in de buurt. Nederlanders fietsen ook steeds vaker en steeds verder. Vooral de e-fiets maakt een groeispurt door. Van alle afgelegde fietskilometers gaat 18 procent per e-fiets. Hoewel het merendeel van de e-fietskilometers wordt afgelegd door 65-plussers, neemt het e-fietsgebruik vooral toe onder Nederlanders jonger dan 65 jaar.
Fiets je gezond
Al die fietsmobiliteit levert veel positieve maatschappelijke baten op. Zo blijkt uit diverse studies dat regelmatig fietsen helpt in het tegengaan van verschillende aandoeningen, zoals diabetes, sommige vormen van kanker, hart- en vaatziekten en depressies. Bovendien zijn mensen die regelmatig wandelen of fietsen vaker tevreden, minder gestrest, meer ontspannen en beleven zij meer vrijheid dan mensen die dat met de auto doen. Er zijn diverse studies die een verband aantonen tussen vaker fietsen en de mentale gezondheid en het subjectief welbevinden: zo zou de ritmische cadans en beweging van het fietsen je hersenen in een toestand van hier en nu brengen, een meditatieve mentale ‘fietsflow’ waardoor creativiteit en nieuwe inzichten worden aangewakkerd, aldus een artikel in De Correspondent.
Fietsfiles en ongelukken op de loer
Maar het fietsparadijs kent ook zijn schaduwzijdes. Zo is het aantal verkeersdoden onder fietsers een blijvend punt van zorg. In 2017 vielen er in Nederland voor het eerst zelfs meer verkeersdoden op de fiets (206) dan in de auto (201 doden). Met name onder ouderen op een e-fiets is het aantal verkeersdoden toegenomen. Hoewel het aantal ernstig gewonde fietsers niet precies bekend is, lijkt er ook hier wel sprake van een toename. Naar schatting ging het in 2015 om 63% van het totaal aantal ernstig verkeersgewonden (wat neerkomt op ruim 13 duizend fietsers). Het merendeel betreft ongevallen waar geen andere motorvoertuigen bij betrokken zijn. Een ander punt van zorg betreft de fietsfiles: vooral in Amsterdam en in Utrecht is de drukte op het fietspad op sommige plekken en sommige tijdstippen steeds verder toegenomen. Dergelijke keerzijden van het fietsparadijs verdienen uiteraard blijvend extra aandacht.
Nog verder bergop
De laatste jaren lijkt er niet alleen in het buitenland maar ook in Nederland zelf sprake van hernieuwde aandacht voor het fietsen in beleid en praktijk. Staatssecretaris Stientje van Veldhoven wil in de huidige kabinetsperiode 200.000 forensen uit de auto naar de fiets lokken. Ook wil ze ruim baan geven aan nieuwe fietsroutes en meer en betere fietsstallingen. Niet alleen de rijksoverheid maar ook diverse andere partijen willen het fietsklimaat nog verder verbeteren. Zo heeft een coalitie van gemeenten, provincies, ministeries, Nederlandse Spoorwegen, de ANWB en de Fietsersbond een Nationale Fietsagenda opgesteld. Gezamenlijke doel is 20% meer fietskilometers in de periode van 2017 tot 2027. Dat betekent nog eens 3 miljard extra fietskilometers bovenop de 15,5 miljard die we als Nederlanders elk jaar al afleggen. Dit zijn zeer forse ambities die op realiteitsgehalte zullen moeten worden gecheckt door de effecten van genomen maatregelen te monitoren en te evalueren. Het KiM zal hiertoe de komende jaren kritisch blijven meekijken en meedenken.
Of alle grootse ambities nu worden gehaald of niet, de kans is groot dat Nederland dankzij al deze inspanningen ook in de toekomst onbetwist fietskampioen blijft en dat buitenlanders zich ook de komende jaren blijven verbazen over al die fietsen en fietsers. En misschien dat alle buitenlandse aandacht onszelf ook een beetje heeft wakker geschud. Een koninkrijk dat een fietsrepubliek is, daarin zijn we volstrekt uniek.