Een studie naar trends en hun invloed op zeehavens
Welke trends komen op zeehavens af en hoe anticiperen buitenlandse overheden in hun zeehavenbeleid op trends? Deze vragen staan centraal in het onderzoek 'Trends en hun invloed op zeehavens'. De studie is gemaakt op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Aanleiding is de Havennota die komend najaar zal verschijnen met daarin de visie van het ministerie op de toekomst van het mainportbeleid en mainport Rotterdam.
Op basis van internationale studies, de strategiedocumenten van Nederlandse havenbeheerders en 2 werksessies identificeren de onderzoekers 5 megatrends:
- Digitalisering
- Energietransitie
- Extreme weersituaties/klimaatverandering
- Anders en efficiënter werken
- Veranderende politieke en economische orde
De megatrends vertakken zich in trends die met meer of minder grote waarschijnlijkheid een effect op zeehavens zullen hebben. De overzichtsstudie brengt 22 trends in kaart. Enkele trends lopen al langer: de verticale integratie in achterlandketens en schaalvergroting. Andere trends zijn pas later gestart. Voorbeelden hiervan zijn 3-D printen, Internet-of-Things, de opkomst van de biobased economy en autonoom vervoer.
Per trend is aangegeven wat de verwachtingen en de mogelijke effecten op zeehavens zijn. Hier worden 4 verschillende havenfuncties onderscheiden: haven als locatie voor op- en overslag, industrie, logistiek en hoogwaardige maritieme dienstverlening.
Toenemend protectionisme
Een belangrijke trend is het toenemend protectionisme en de aanstaande Brexit. Die heeft naar verwachting een negatief effect op de zeehaven als locatie voor overslag, maar kan juist een positief effect hebben op de zeehaven als locatie voor hoogwaardige maritieme dienstverlening, ten opzichte van Londen. De megatrend energietransitie heeft een effect op de overslagfunctie (minder overslag van fossiele grondstoffen), maar beïnvloedt ook de haven als locatie voor industrie (bijvoorbeeld sluiting van kolencentrales). De verschuiving van het economisch zwaartepunt naar Midden- en Oost-Europa heeft naast de overslag een effect op de haven als locatie voor logistieke activiteiten (mogelijke verplaatsing van distributiecentra naar Midden- en Oost-Europa) en minder op de 2 andere havenfuncties.
Zeehavenbeleid buitenland
De studie verkent hoe in het nationaal zeehavenbeleid van België, Duitsland, Frankrijk, Spanje en Italië wordt geanticipeerd op de trends. Met de megatrend energietransitie wordt in alle landen rekening gehouden met plannen voor onder meer het verminderen van het energiegebruik en de distributie van alternatieve energiebronnen. Ook de megatrend digitalisering krijgt veel aandacht. De inzet van overheidsinstrumenten om te anticiperen op trends is in de 5 bestudeerde landen nog maar beperkt uitgewerkt. De buitenlandse beleidsnota's beschrijven veelal een wenselijk toekomstbeeld.