Welke mogelijke effecten heeft een vrachtwagenheffing?
Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) ontwikkelde een conceptueel denkkader dat inzicht geeft in de effecten van een kilometerheffing voor vrachtverkeer (vrachtwagenheffing). In één oogopslag is zichtbaar hoe een vrachtwagenheffing doorwerkt op verschillende delen van het goederenvervoerssysteem. Het toont de effecten op het vervoer en verkeer, de leefomgeving en de economie. Het KiM ontwikkelde dit denkkader in opdracht van het ministerie voor Infrastructuur en Waterstaat (IenW), als basis voor verdere analyses van een vrachtwagenheffing.
Verbinding microgedrag en macro-effecten door vrachtwagenheffing
Het denkkader, dat is gebaseerd op relevante literatuur, verbindt alle mogelijke effecten van een vrachtwagenheffing in hun samenhang op micro- en macroniveau op:
- Vervoer en verkeer: effecten op afname van vrachtwagenkilometers, ritten en vervoerde tonnen vracht over de weg, op voertuigverliesuren, routes, logistieke efficiëntie, distributiestructuur (van langere naar kortere afstanden), routekeuze, de samenstelling van het wagenpark (inclusief bestelauto’s), modal shift en logistieke stromen;
- Milieu en omgeving: effecten op emissies van CO2, fijnstof en stikstofoxides en op geluid, verkeersveiligheid en slijtage van wegen;
- Economie: effecten op concurrentiepositie en op de kosten en opbrengsten van vrachtwagenheffingen en welvaart.
Overzicht gedragsreacties verschillende markten
Het conceptuele denkkader onderscheidt verschillende markten (of lagen) waar vraag en aanbod samenkomen: verkeersmarkt, vervoersmarkt, logistieke markt en goederenmarkt. Het beschrijft de gedragsreacties vanuit de actoren die op de verschillende markten actief zijn: chauffeur/vervoerder, verlader/logistieke dienstverlener, producent en consument.
In deze markten vinden onderhandelingen en afspraken over prijs, kwaliteit en leveringsvoorwaarden en hoeveelheid plaats. De verwachting is dat kosten in eerste instantie worden doorberekend aan klanten. Lukt dat niet, dan volgen maatregelen als kosten besparen, meer en/of beter samenwerken of interen op de winst.
Combinatie bestaande modellen en literatuur
Het denkkader en de sterkte van de relaties daarbinnen zijn onderbouwd via een literatuurstudie en kennissessies met experts. Het kader legt ook een verband met de modellen die gebruikt worden om de omvang van de verkeers- en vervoerseffecten van een vrachtwagenheffing in Nederland te bepalen (het Landelijk Model Systeem (LMS) en het Basismodel voor Goederenvervoer (BasGoed)). Het KiM beschrijft welke gedragsreacties en effecten met de betreffende modellen kunnen worden bepaald. En op welke punten onderbouwing vanuit de literatuur ontbreekt.
